Tumbo do convento de San Domingos de Sta. Mª de Ortigueira

Feitos do noso pasado común
Responder
Avatar de Usuario
Milleiro
Super Foreiro
Super Foreiro
Mensajes: 1306
Registrado: 04 Nov 2001, 09:00
Ubicación: Galiza
Contactar:

Tumbo do convento de San Domingos de Sta. Mª de Ortigueira

Mensaje por Milleiro »

DOCUMENTOS ANTIGUOS



Despues de concluydo y registrados los papeles pertenecientes a la hazienda de este convtº. fuy repasando algunos ynstrumentos que se allan en el Archibo escritos en pergamino antiguos. Muchos de ellos son foros de lugares, de viñas y otras piezas; algunos los posee el convt.º en el día, otros, y no pocos, no los posee. Otros son testamentos que pueden dar alguna luz, aunque confusa, de algunas haziendas que el convtº posee sin noticias de quien las heredó; trasladé algunos de esta clase que escribo en este lugar, y son las que siguen:



1

FUNDACION QUE AZE PEDRO GONZALEZ

Y SU MADRE MARIA FALOA,

ES COMO SIGUE.



Año de 1.390, 12 de Abril<br>



Eno nome de Deus Amen. Saban quantos esta carta viren como eu, Pedro González, e miña Madre María Faloa, vecinos e moradores e na villa de Santa Marta dortigueira, ambos presentes de nosas libres e propias boontades, sen nen hua premea, por Deus e por las nosas almas de cada un de nos, e de nosos padres e madres e mays aqueles e aquelas a quen somos teudos, otorgamos e conoscemos que facemos conposizon que balla e se cumpla para sempre con bosco frey Fernán Bello, prior do moesteyro de San Domingo deste dito lugar, que soes presente e con o convtº e frayres do dito moesteyro que soes ajuntados en cabildo por campana tanjuda na yglesia do dito moesteyro, en tal manera nos, os ditos Pedro González e María Falao, por nos e por nosos herdeyros e por toda nosa boz, damos e otorgamos a dar ao convetº do dito moesteyro en cada un ano para sempre, dos centos maravedís, dados e quitos e na dita moneda que corre en cada un ano, e estos dos centos maravedís que bos los paguemos nos e nosos herdeyros en cada un ano o primeyro día de cada ano en este dito mosteiro en paz e en salbo, sen pleito e sen contenda, sub pena das costas e danos qe en elo rreceberees, et en esto así que obligamos bes para que os ayades, todos eses dous casares que están na frerigresía de Santa María da Pedra, término desta, dita Villa hunde ellos en Abosende en que mora Ruy Pérez, e outro en vila en que mora Fernán Pérez de Villa con suas folganzas e herdades que nosas son e nos pertenecen; e estos ditos maravedís bos otorgamos a dar e pagar como dito he sub tal condizon que o prior e convtº do dito mosteyro que agora he e fore de aquí adeante, digades ou fazades deser cada mes en un día del para senpre huna misa cantada con seu responso, e que baades atras econ agoa beeyta sobila sepultura hun de nos ou qualquer de nos dispomos no dito mosteyro po las almas de nosas partes ditas, e de cada aqueles e aquelas a quen somos teudos, como dito he, que Deus nos queyra perdoar e aver con nosco meserecordia. E se pola bentura, nosos herdeyros foren negligentes, ou nosos posesores non pagar os ditos maravedís cada ano, como dito he, outorgamnos que posades entrar e rreceber e husar as ditas nosas herdades, e que digades a dita misa cada mes, como dito he, para sempre, e que non seades poderosos de as vender ni allear en ninguna manera, e obligamos nos e nosos bees para bos los facer de paz a todo tiempo. E nos, o dito prior e convtº. do dito mosteyro, por nos e por nosos subcesores, que somos juntados en cabildo como dito he, asy o outorgamos e rrecebemos e prometemos de o conprir como dito he e non yr contra esto; e nos a todo esto renunciamos nos ambas as duas partes, e apartarmos de nos todo derecho e ley escritas e no escritas, e todo derecho Canónico (no se lee por estar borrado) podemos aver, que nos non balla, e demays nos, Pedro Gonzáles e María Faloa, outorgamos de non bender nin en allear nunca en ninhún tempo os ditos casares ni parte dellos; mays otorgamos que bos serán obligados por los ditos dos centos maravedís, como dito he; e porque sea certo, nos, as duas partes, mandamos delo facer duas cartas en hun tenor escrita, e no dito moesteiro, doce días andados do mes de abril, ano do nacemento do Noso Señor Jesucrispto de mil tres centos e nobenta anos. Testigos que foron presentes a o otorgamtº. desta carta (prosigue poniendo los nombres de los frayles y luego el signo del notario que dice): e eu Juan Yañez de Villar, notario público en a dita villa de Santa Marta que a esto con as ditas testias presente fuy, e esta carta escribí en dous pedazos (no se lee) e puje aquí meu signal, e dí a o prior do dito moesteyro de San Domingo.<br><br>

En la feligresía de Santa María de la Piedra posee el convento un lugar que se nombra de Vila; de Abosende, con este nombre, ninguno. Aquel pudo ser de esta fundación y más se podía conocer por lo que sigue.







2

CLAUSULA DEL TESTAMENTO DE LA DICHA MARIA FALOA

QUE SE SACO DE EL POR AUTORIDAD DE LA JUSTICIA,

A PETICION DE FRAY MARTIÑO DE SANTA MARIA,

PRIOR DE ESTE CONVENTO EN EL AÑO DE 1.408,

MIERCOLES, 23 DIAS DE NOBIENBRE, Y ES COMO SIGUE:



Año de 1.408, 23 de Noviembre

E conprida e pagada miña manda e my xora según que eu mando, faso herdeiro e no remanente de meus bees que yficaren, a Rodrigo e a Teresa, meus netos, fillos de Pedro Gonzáles, meu fillo, par que os ajan e herden para sempre despois miña morte; e se morre hun menor de ydade e conprida que fique no outro, e morrendo ambos sen ydade conprida, mando a meatade de todos los meus bees a Ruy Fernández Tato, meu sobriño, e a outra meatade a o mosteyro de San Domingo de Santa Martha con esta condizón que faga o dito moesteyro e convento del da dita meatade dos ditos bees que lles asi mando huna capela de Santa María e no dito mosteyro alí onde eu jovede que coste quatro mil maravedís, e mays que fagan por esta meatade o dito convento o moesteyro que lles asi mando hun cales e huna bestimenta que coste tres centos maravedís cada huna, e en esto facendo, dou poder a frey Martiño, meu cabezal, que sendo bibo que o posa facer e cumprir según que o eu mando e que posa e aja poder destos ditos bees que así mando a o dito mosteyro para que cumpla esto que así mando para a dita capela y cales e bestimenta, e que non aja poder o dito mosteyro nen convento de o enbargar.

Fue sacada por Joaquín Sánchez, notario público, por mandado de Diego Misía, Alcalde en esta villa.



3

TESTAMENTO DE TERESA FERNANDEZ

Año de 1.402, 2 de Mayo



Con estos ynstrumentos se alla el testamento de Teresa Fernández yja del dicho Pedro Gonzales y nieta de María Feloa, otorgado en 2 de Mayo de 1.402 años, el que no traslado por ser largo y no contener más especialidades que enterrarse en la yglesia de este convento, dejar algunos legatos al convento por una vez: aze otros muchos a personas distintas por los días de sus vidas y a sus muertes los aplica y deja a la capela y obras que manda azer en este convento su abuela, la dicha María Feloa; manda asimismo el su lugar de Abosende en la Piedra a su tío Ruy Fernnández con la pensión de los cien maravedís que a de pagar cada año de la fundación de dicha María Feloa; el codecilo de la dicha Theresa en sustancia contiene lo mismo que el testamento con algunas mutaciones en las que deja legatados; uno y otro contiene que de los vienes que deja, todos quedan por día de sus vidas y no más, y a sus muertes, que de ellos se cumplan las obras de la dicha su abuela.





4

TRASLADO DE UN AJUSTE Y CONVENIO ENTRE EL CONVENTO

Y ROY FERNANDEZ, NIETO DE LA DICHA MARIA FELOA

QUE ES ACERCA DE LO QUEDA ESCRITO ATRAS,

Y ES COMO SIGUE.



Año de 1.413, 19 de Agosto







E no nome de Deus, amen. Saban quantos esta carta de conposizon viren como nos o convento e frayres e omes boos do mosteyro de San Domingo de Santa Marta, sendo todos juntados en noso capítulo por campana tanguida (no se lee por estar cortado) segundo que o avemos de uso e de costume, con fray Pedro de Leixa, noso prior, e con frey Martiño de Santa María, e frey Gómez do Pazo, e frey Joaquín de Cabalar, e frey Atanasio Lastra, noso predicador, Doutores do (no se lee) Zadoyro, e frey Fernando de Leyxa, e frey Gómez de Montenegro, e frey Tirso de Mireyo, e outros frayres conbentuaes do dito mosteyro, que somos presentes e outorgantes da huna parte, et eu , Roy Fernández, neto de María Feloa vec (no se lee) pre nos as duas partes otorgamos e conoscemos por esta presente carta que facemos entre nos abenenza e conposizon que queremos e outorgamos que balla e sea juardada entre nos nosas bozes e herdeyros e suscesores que A (no se lee) sempre sub en razón das mandas que a dita María Feloa e Teresa Fernández, sua neta, y ama de min, o dito Ruy Fernández, feceran e mandaran a o dito mosteyro e convento; a qual avenenza que así facemos he na maneyra e por las cousas (no se lee) por la razón que a dita María Feloa mandou facer huna capela ante o altar de Santa María onde ela jaz enterrada en este dicho mosteyro, e Pedro González, seu fillo, padre da dita Teresa Fernández, gastáse quatro mil maravedís desta moneda usual (no se lee) cales de prata que custáse tres centos maravedís da dita moeda e huna bestimenta que costáse outros tres centos maravedís da dita moneda que son por todos quatro mil e seis centos maravedís; e por quanto a dita Tareyxa Fernéndez, yrmá de min (no se lee) conpler a dita obra que así mandara a dita María Feloa, por esta razón, eu, o dito Ruy Fernández outorgo e prometo de dar e pagar a bos, o dito convento e frayres e omes boos do dito mosteyro, os dito catro mil e seis centos maravedis para fac (no se lee) mandas e obras de capella que as ditas María Feloa e Taresa Fernández así mandaron, e que os pague a meu finamento do día que eu finare asta seis meses cumplidos primeros siguientes. E para esto así tener e cunplir obligo a bos, o dito (no se lee) res e omes boos do dito mosteyro estes meus dos casares de Abosende que son ena ferigresía de Santa María da Pedra, término desta villa de Santa Marta, nos quales mora o caseiro Fernán Louzao e Joaquín Gonzales, con todos sous herdad (no se lee) e poñobos por ele a señor para que esten e sejan a bos obligados pola dita quantía de maravedís, e por tal condizón que meus herdeiros non bos dando e pagando os ditos quatro mil e seis centos maravedís da dita María (no se lee) mando a que dian he eu, o dito Ruy Fernández, por esta presente carta dou por tomados e susetos a todo foro e término os ditos dous casares e herdamentos e chantados deles, e dou poder e autoridade a bos o dito convento e (no se lee) que esto más foren no dito mosteyro para que con justiza ou sin ella como que seren e por ventoberen posan bender os ditos dous casares e herdamentos e chantados de ellos e do que en eles foren achados que bos entreguedes e fagades pago de o (no se lee) mil e seys centos maravadís do principal e das costas que sobre elo recreceren, e mays outorgo eu, o dito Ruy Fernández que a finamento de Pedro Eanes, marido que foy da dita Taresa Fernández, miña yrmá, a que bos o dito convento e frayres e omes boos (no se lee por estar cortado como las de atrás) que fiquen e sejan bosos para senpre jamás o casal de Trastemil en que agora mora caseiro Ruy Godo, que he en ferigresía de Santa María de San Croyo, e mays tres quartos de viña en Couzadoiro, que foron de Afonso Paleo, que son en ferigresía de San Crisptobo de Couzadoyro, término desta dita villa de Santa Marta, os quales casal e viña, a dita Taresa Fernández, miña yrmá, mandou a o dito Pedro Eanes, seu marido, en sua vida, e a sua morte do dito Pedro Eanes que se tornásen a min o dito Ruy Fernández, o qual dito casal e viña a o dito finamento do dito Pedro Eanes an de ficar e fiquen libres e desembargados por esta abenenza a o dito mosteyro e convento e frayres e omes boos e que sejan seus bees e desembargados para senpre de min e de toda miña boz e herdeiros, e para que estén desembargardes e facerdes delo toda a bosa bontade conplida do qual casal e herdamentos e chantados este dito día, eu, o dito Ruy Fernández, por esto e quyto e rrenuncio de min e de meus herdeyros toda boz e derecho e propiedad e señorío que eu a eles abía, traspaso traspasaba renunciaba por virtude da dita manda e por outra manera qualquiera e por outros escritos no dito mosteyro e convento e frayres e omes boos, e para sempre jamais, e que sejan bosos. Et e nos, o dito convento e frayres e omes boos do dito mosteyro de San Domingo de Santa Marta que somos presentes por nos e polo dito mosteyro e convento e nosos antescesores que despoys de nos beeren, rrecevemos de bos o dito Ruy Fernández a dita avenenza e conposizón ena maneira que desuso dito he, e por esta presente carta quitamos e renuncíamos a bos o dito Ruy Fernández e a bosos herdeiros das ditas María Feloa e Taresa Fernández, bosa yama, a todas las demandas e chamos, e autos, os que nos, o dito convento e mosteyro, autorgámos e protestámos aber contento os bees e otras cosas que foron das ditas María Feloa e Taresa Fernández, sua neta y ama de bos o dito Ruy Fernández, e contra bos o dito Ruy Fernández por nome dellas en qualquer manera e por qualquer caso e por las ditas mandas a salbo dos centos maravedis que devedes de cada un ano polo casal de Vila, e mais un barril de viño que Pedro Gonzáles boso padree nos mandou para sempre, et e de todo o al que nos erádes e podiádes ser teudos en qualquier manera e por qualquer razón damos por libres e quitos para sempre a os bees das ditas María Feloa e Taresa Fernández e de bos o dito Ruy Fernández; e mais a salbo fiquen os outros cen maravedís que Ruy Fernández Tato paga polo casal que foy de María Feloa, e quen quer que o lebar, que os pague. Esta abenenza e conposizón nos, as duas partes, outorgámos e queremos que balla e seja mantenida e gardada entre nos e nosas bozes e herdeiros e suzesores que despois beeren, e que por nos nin por alhuna parte de nos en justicia nin fora dela non posámos venir ni yr ni permitir en ningún tiempo por alguna manera; e se delo fesceremos en contrario que non balla, nen nos seja oydo ni recibido en juicio nin fora del, eso visto, nos, as duas partes, conjuntamente protestámos cumplir e guardar, e rrenuncíamos e apartámos de nos e de todas as nosas bozes e erdeiros toda ley e derecho escrito e no escrito eclesiástico e seglar, e toda excepción e posesión e defensión escrita e no escrita, e todo ordenamento Real e corporal, e toda constitución e rrestitución e excepción de leyes, e todo foro e uso e costume, e toda franqueza e libertade e pribilejio de Papa e de Rey e de Reyna e de outro señorío qualquera, e toda carta y más autos dellos e de qualquer dellos ganada e por ganar, especialmente renuncíamos e apartámos de nos e de qualquer denos que non posámos decir nin alegar que esta abinenza que así fecha entre nos non bal porque así he fecha e podesémos decir en razón e arguya que se por outra maneyra e foy como fora feyta e outorgada que baluera porque nos outorgamos e queremos que por aquelas formas, e modos, e condizós, e leys, e derechos, e ordenamentos, porque de derecho esta avinenza de conposizón e poder echa de derecho que por esos mismos balla e se teña e cunpla tamben e tan complidamente como si en este presente justo modo aquí fosen recordados e expecificados especialmente, e demás por qualquier de nos, as duas partes, que contra aquí dito he fora ou tentar deya, e pasar en qualquera manera que dé e pague a outra parte que ten e cunplir por pena e postura e tome e ynterese dos mil maravedís de esta moneda usual e todavía por tal condizón que pena pagada ou non pagada que esta carta e avinenza seja sempre firme e certa e estable para senpre, e demais renuncíamos especialmente a ley e derecho que dis que renunciación en general non balla. E para o así tener e cunplir nos, o dito convento e frayres e omes boos, obligamos a ello os bees do dito mosteyro, así mobles como rayzes ganados e por ganar. Et eu, o dito Ruy Fernández obligo meus bees que agora ajo e os mais desde aquí adeante, e porque seja certo mandámos delo facer duas cartas en hun tenor polo notario ajuso esripto, feita en Santa Marta dentro do dito mosteyro de San Domingo, día sábado, dez e nobe días do mes de agosto, ano do nascemento do noso Salbador Jesucrispto de mil e quatro centos e trece anos. Testigos que foron presentes e rogados para elo. Ruy Fernández Tato, Fernán de Bergonde, Lope, Díaz de Andrade, Joaquín Cao Tato e outros. E eu, Joaquín Sánchez, notario público por Noso Señor el Rey, e na sua Corte, e en todos los seus Reynos a esto que dito he con as ditas testoas presente fuy, e a rogo e a pedimento das duas partes, esta carta escribí e puje aquí meu sinal en testimonio de berdade que tal he, e dí a o dito Ruy.













5

BENTA QUE AZE EL CONVENTO DEL LUGAR DE TRESTEMIL

CONTENIDO EN EL INSTRUMENTO DE ARRIBA.

ESTA A LA BUELTA DE ESTA HOJA.



Año de 1.421, 24 de Mayo

Saban quantos esta carta vieren como nos o convento e frayres e omes boos do mosteyro de San Domingo de Santa Marta sendo todos ajuntados en noso capítulo por canpana tañida en o refetorio do dito mosteyro, según que habemos de uso e de costume, con frey Pedro do Freijo, noso prior, e con frey Martiño e frey Gómez de Paazo, e frey Atanasio de Beran, doutores, e con nosco Procurador, frey Fernán Osores, e con frey Fernán Palmeyro e con frey Pedro de Malados, e con frey Fernando de Leyra, y con frey Alonso López y frey Lopo, e frey Pedro Cabrera, e outros frayres conbentuaes do dito mosteyro que somos presentes e outorgamos e conoscemos que bendemos para sempre a bos Ruy Fernández Tato, vezino de Santa Marta, e a bosa muller Catarina Payz, todo ese casal de Trastemil, que está na ferigresía de Santa María de San Cloyo, e no qual morou caseyro Ruy Godo, o qual bos vendemos con seus herdamentos susos e pertenencias, entradas e saydas quantas he deve aver, así de fecho como de derecho, o qual a nos pertenece por abinenza que fizemos con Ruy Fernández Nobo, boso sobriño, e por ante Joaquín Sánchez, notario, o qual avedes de aber despois morte de Pedro Eanes mas a por quanto llo mandou Teresa Fernández, sua moller, que foi en sua vida, e a morte di dito Pedro Eanes, bos, o dito Rodrigo Fernández avedes de entrar e lebar o dito casal para senpre como dicho he, según que a bos pertenesce, e rrecebemos de bos por precio de esta venta seis centos marabedís de moneda bella branca en tres dineros que nos (no se lee) outorgámos por e pagados e entregados e contentos e que (no se lee) que nos así cabos e ca bos berna e bos lo eydaba en dotación.



Prosigue el ynstrumento con las firmezas y requisitos que acostumbran en ellos y acaba: e por que he a tal mandamosbos delo facer esta carta por lo notario ajuso escrito e eu, o dito Roy Fernández que soo presente, así o recebo; he feyta a carta en a villa de Santa Marta dentro e no dito mosteyro vinte e quatro días de mayo, ano do nascemento do noso Salbador Jesucrispto, de mil e catro centos e vinte e un anos. Testigos Pedro Lebran e Juan dos Santos Pérez, notario público por Noso Señor el Rey en la villa de Santa Marta de Ortigueira a esto que dito he con as ditas testias presente fuí, e esta carta escribí e puge aquí meu signal que tal he en testimonio de berdade.

Por lo que estos contienen se puede ynferir que alguno o algunos de los lugares que tenemos en la feligresía de la Piedra sin saber de quien deribasen, pueden ser de esta fundación y obras que la dicha María Feloa y su nieta Teresa Fernández mandaron azer en este convento; déjase ver esto más vien por la venta que el convento aze del lugar de Trestemil. Los dos cientos maravedís que dejan sobre los lugares de Abosende y Vila, oi no los percive el convento; posee en dicha feligresía un lugar que se nombra de Vila y abrá sido de esta herencia, aunque de esto los apeos nada dicen. Con el nombre de Abosende no posee el convento alguno. Pongo esto para que formen el juizio que más conveniente les parezca.





6

AVENENCIA DE MARIA FALOA

Año de 1.359, 19 de Mayo

Fue hecho el ynstrumento, Era do Nacemento de Cristo de 1.397, que corresponde al año de 1.359, según los cómputos antiguos.

La sobredicha, María Feloa de que se trata en lo escrito asta aquí, hizo con el convento otra abenenza o conposición sobre ciertos herdamentos que la dicha conpró a Teresa Bázquez da Porta da Vila, vezina que fue de esta villa, en cuyos herdamentos confiesa tener el convento la metad, y están en el Baleo o sitio do Tello, términoo de esta villa; en ellos plantó la dicha María Feloa tres quartas de viña, y por esta plantación de dichas viñas se convienen el convento y ella en que llebe ella las tres quartas partes de dichas viñas y el convento una, y que esto sea firme para sienpre. Pasó este convenio por testimonio de Fernán Osores, notario público, en la hera del nacimiento de Crispto de mil trescientos noventa y siete, en nuebe días del mes de mayo. Coresponde al año de 1.359.











7

TESTAMENTO DE JUAN YAÑEZ DE VILLAR



Año de 1.404, 26 de Agosto

Pongo aquí un trasunto a el testamento de Juan Yanes de Villar, notario público de Santa Marta, otorgado en 26 de agosto de 1.404, que en los sustanzial que aze a mi yntento dice así:



Yn nomine Patris e Filys e Espiritu Santo, amen, que son tres personas e hun Deus. Saban quantos esta carta beren como eu, Juan Yanes de Villar, notario de Santa Marta dortigueira, jacendo fraque do corpo e sano da boontade, e avendo meu entendemento conplido qual Deus, teho por ben de mo dar, fago e ordeno este meu testamento para que os meus bees fiquen ordenados despois miña morte. Primeiramente mando a miña alma a o meu Señor Jesucrispto e a sua Madre Santa María que seja miña abogada a o punto da miña morte e a o día do juycio, que a miña alma non sea perdida nen baa a mal logar; mando enterrar o meu corpo e na capela do mosteyro de San Domingo que está comestada que eu ey mandei facer al convento do dito mosteiro, e mando eu conmigo por sepultura cinquenta maravedís; e mando que o convento do dito mosteyro manden faser e acaben a dita capela por sua custa; e mays huna sacristanía junta con ella según pertenesce e según estava entre eu e o dito conbento ordenada por outra carta feita por Pedro Fernández, notario, e por testigos que eu para estas obras tiña outorgado por carta o dito notario a o dito mosteyro e conbento a maetade de todos llos bees, e herdamentos, e casas, e viñas, e lagar, e moyño que foron de Marina Yanes, moller que foy de Pedro Galbán de San Crisptobo e de San Salbador de Couzadoiro, e que ficase a min a outra maetade, e por la razón que o dito convento para facer estas obras que ditas son derónlas a facer por carta feita polo dito Pedro Fernández, notario, a Pedro Yanes Pedreyro, morador que era en Santiago que as fesese asta tres anos seguintes, derónlle a dita maetade dos ditos bees en partixa con o dito Pedro Yanes os ditos bees, casas, e viñas, e lagar, e moyño, e herdades, derónlle a escolleyta porque era obra de Deus, da qual dita maetade dos ditos bees, o dito Pedro Yanes lebou posison, e pasaron dos tres anos él e sua moller Teresa Rodriguez e non se feso, eu mays mal pecado e esto foy sin miña culpa Deus lo sabe, et agora, eu, o dito Juan Yanes, por gracia desto que ajo de facer as ditas obras por miña alma e da dita Marina Yanes, mando e outorgo a o dito mosteyro e convento todos los ditos bees que foron da dita Marina Yanes e nas duas ferigresías de San Crisptobo e de San Salbador de Couzadoiro, así os que lebou o dito Pedro Yanes e sua moller, como os que eu lebaba e lebo con todas las conpras e ganciales que eu figen aparte do dito mosteyro, e esto mando nestas condiciones aquí siguientes, e que o dito convento e frayres que logo comezen por esta fasta facer sejan obligados a me facer a dita capela e sancristanía, e que digan ena dita capela pola alma da dita Marina Yanes, e de min, e de miña moller Elvira Pérez, huna misa cantada cada semana a o sábado para senpre, os quaes ditos bees eu mando por min para que Jesucripto aja misericordia con as nostras almas e nos queira perdoar, e qe a dita Elvira Pérez que pona para esto o seu quiñón de duas leyras que eu e ela conpramos a Pedro Abril e a Afonso Eanes do Azevido por quinientos maravedís, e mando que tanto que a dita capela seja feita que dos ves os meus os seus e no moiño, e mando que o dito convento e frayres que cada semana me digan un rresponso cada semana onde eu gomier enterrado con agua beeita según dicho de bon costume, e mando e deyxo a miña moller Elvira Pérez en toda sua vida a miña maetade do casal de Luama e herdades, e viñas, e ortas, e lagar, e montes, e froitares, que a min pertenecen e no qual mora Domingo da Cancella, e nos quales ela ha a outra meatade, e a o tempo do finamento da dita Elvira Pérez, miña moller, mando eu o dito Juan Yanez que a dita miña meatade do dito casal e viñas, e lagar, e herdades del e chantados que fiquen por o mismo para ajuda do dito sacrificio que se asy ha de decir e no dito mosteyro como dito he, e demays e por gisa de esto que aja de erdar o mosteyro de San Domingo en meus bees que me Deus dou a ganar, mando que o dito convento que me fazan deser e digan e no altar da dita capela huna misa rresada por miña alma e da dita Marina Yanes e Elvira Pérez, e esta misa rrezada cada semana para senpre, e que o frayre que diser a dita misa que baa sobre myn con a agua beeyta e decir sua orazón según he acostumado, e por esto fazo meus hirdeiros en todos meus bees a o dito mosteyro de San Domingo que eu ajo en todo término dortigueira toda, a mais o da dita Elvira Pérez o qual lle mando en sua vida e os usos equinos dello como dito he, e que o dito convento e frayres que non fagan tenidos de bender nen desbaratar os ditos bees, e a o tempo de meu finamento que comescen a deser os ditos sacrificios, e mando decer en dito mosteyro palla alma de Joan Criado cinquenta misas de sacrificios, e mando deser ena yglesia de Santa Marta dos misas palla alma de Dominga Conde.





Prosigue con otras mandas y legatos, ya de misas, ya de limosnas, e ya de otras cosas y nombra conplidores a Fernán Pérez de Villesuso y a su muger Elvira Pérez y le encarga al dicho Fernán Pérez que tenga por vien tomar aquel trabajo como de él confía, y concluye diciendo: este testamento dou por acabado e mando que balla como miña postrimera boontade, e rrogei e mandei a Martín Bonome, notario deste lagar, que o escrivise este testamento en miña presenza, e en puridad de o qual eu logo firmo do meu nonme en dous logares feito e nas casas do dito Juan Yanez, vinte e seis de agosto ano do nacemento do noso Salbador Jesucrispto de mil e catro centos e catro anos, Juan Yanes, notario outorgo que este e meu testamento [rúbrica]. Juan Yanes, notario, outorgo que este he meu testamento, o qual testamento mandó zarrar a o dito Martín Bonome que logo zarrou en miña presenza por dous logares con duas gamelas de papel e mandó que o firme do seu nome e o signe de seu signal e o de en pública forma a os ditos meus yrdeiros e cabezaes que eu dou por meu testamento acabado e na manera que dita he, e rebogo e dou por ninhun todollos outros testamentos que teno feitos ante deste, e mando que non ballan salbo este. Testigos que para esto foron chamados e rrogados Fernán Pérez de Vilesuso, Joseph Fernández de Sarantes, Lopo Pérez, clérigo, Alfonso Días, Juan Fajarda, Fernán de Santiago, Joseph Pernas, fillo de Luís Gonzáles, e outros.

E eu, Martín Bonome notario do noso Señor e Rey en Santa Marta, a esto presente fuy e escribir e facer en miña presenza e puge aquí meu signal.





8

CODICILO DE JUAN YAÑEZ DE VILLAR



Año de 1.404, 28 de Agosto



Allase asimismo en el mismo quaderno el codecilio y abertura del testamento del dicho Juan Yanez de Villar; fue echo el codecilio, día Juebes, veinte y ocho de agosto del año de 1.404, dos días despues del testamento que dejándolo en su bigor sólo en él añade que el convento pueda demandar a Alonso do Billar, dos quarteles de viñas que dice le avía hermanado y que cobra de los frutos y despefeztos de ellas, para lo que le da todo poder nezesario. En él manda a Elvira Pérez, muger de Juan González, la metad de una viña que él conpró en el Baleo al dicho Juan Gonzáles, y desembarga a su muger Elvira Pérez la casa en que los dos moraban, que dice es suya. Este Juan Yanes murió el día último de dicho mes de agosto debajo de esta su última disposición, y en el día primero de Septiembre de dicho año se abrió se abrió [sic] con toda solemnidad y rrequisito necesarios dicho testamento por el Alcalde de Santa Marta, que a la sazón era en la claustra de este convento juntos los padres de él. El dicho Alcalde conbocó los testigos que a dicho testamento avían asistido, de los quales tomó juramento de si hera aquel el testamento del dicho Juan Yanes los que lo reconocieron y confesaron ser el mismo, lo que visto por dicho Alcalde viendo ynstituya herederos en todos sus bienes muebles y rraizes (excepto las piezas que en él señalaba) al sobredicho convento y frayles de él, mandaba y mandó se guardáse y cumplíese en la manera que dicho testador lo disponía, y de todo ello dió la posesión a fray Martín de Santa María, vicario de dicho convento, y todos los frayles que estaban juntos. Con la solennidad nezesaria y al sobredicho Martín Bonome, notario, mandó diése al convento un treslado del dicho testamento codecilio y abertura de él, signado con su signo, el qual dicho Alcalde interponía e ynterpuso su autoridad para que yziese fee en juyzio y fuera de él; todo consta del dicho testamento, codecilio y abertura donde con más estensión se puede ver.





9

CARTA DE VENTA QUE HIZO TERESA FERNANDEZ



Año de 1.413, 17 de Septiembre

Hállase en los dichos pergaminos una escriptura de venta a favor del convento que yzo Teresa Fernández do Ponto, heredera que fue de Elvira Pérez, muger del dicho Juan Yanes, contenido en el testamento de atrás; lo que aze a mi yntento, es lo que sigue:



E no nome e Deus, Amén. Saban quantos esta carta viren como eu, Teresa Fernández do Ponto, vezina de Santa Marta, moller que foi de Afonso Pérez, alfayate, outorgo e conosco por esta carta que vendo para sempre jamás por juro de herdade a bos, convento e frayres e omes boos do mosteyro de San Domingo da dita vila de Santa Marta, recebentes logo para bos e pro dito convento e frayres e homes boos que sodes presentes e que despois de bos beeren, e no dito mosteyro e convento toda a miña meatade entegramente de todo llos bees, casa e viñas, e herdades, e ortos, e formaes, e quiñós dellos, e terras labradas e outras por labrar, de montes e fontes que son e deven ser de fecho e de derecho, e que a min pertenecen e pertenecer deben por boz e herencia de Elvira Pérez, miña tía, moller que foy de Juan de Yanes do Vilar, notario, en toda a ferigresía de San Martiño de Luama, término de esta dita vila de Santa Marta; a qual venta bos fago con todos los juros e derechos e pertenenzas e entradas e saydas, e autos e escripturas qualesquer que lles pertenecen e pertenecer deben de fecho e de derecho, e rrecebí de bos precio por la dita venta tres mil e quinientos maravedís de moneda bella branca en tres dineros que a min destes por esto en esta guisa, et que me destes e bendestes a meatade do lugar de San Croyo e bees mobles e rrayzes que foron e ficaron do dito Juan Yanes do Vilar, marido que foi da dita Elvira Pérez, miña tía, e na ferigresía de Santa María de San Croyo, término da dita vila de Santa Marta, e mays que alcanzastes por conta e deuda que bos eu devía de certas cousas por la dita Elvira Pérez de quen son hirdeyra mil cento e sesenta maravedís da dita moeda, e mais que avedes de pagar por min a Roy Gómez da pintazón do altar do dito mosteyro, oyto centos e trinta maravedís da dita moeda, e así son conplidos todos entegramente os ditos tres mil e quinientos maravedís do precio do dito lugar e bees sobreditos, e mays que avedes por min de pagar toda a alcabala que a min pertenecía de todas as ditas bendas e conpras e dos quaes ditos maravedis e na manera que dita he me teño e outorgo por contenta e ben pagada a toda miña boontade; e sobre esto rrenuncio e aparto de min e de meus hyrdeiros que non posa decir nin alegar en contrario e seo desea que non balla, e especialmente rrenuncio sobre lo que dito he a ley e excepción da pecunia non contada, vista, nin pagada e oje, este día, traspaso de min e de todos meus hirdeiros para senpre jamás todo juro e posesión e señorío e propiedade que eu tuve e teño da dita meatade do dito logar de Luama e outros por min de todo o que bos asi bendo e logo de presente o poño e traspaso en bos o dito convento e frayres e omes boos do dito mosteyro, e quero e outorgo que des oje, este día, que esta carta he feyta a bos, o dito convento e frayres e omes boos do dito mosteyro entredes e tomedes a posisón e señorío dos ditos bees e casas, e biñas, e herdades de Luama por bosa abtoridade sen justicia, e o señorío e propiedade del, e para que de oje, este día, en diante fagades del e en él toda a bosa boontade cunplida.



Prosigue la escritura poniendo tod los más requisitos necesarios, renunciación de leyes y lo más que en semejantes ynstrumentos se requiere, lo que no traslado por ser mui largo y no azerme al caso; concluye diciendo que juntos los padres de este convento en su capítulo (pone los nombres de todos) reciven dicha venta y se dan por contentos y conprometen no pedir ni demandar nada más en adelante a la dicha Teresa Fernández do Ponto, por la herencia de la dicha Elvira Pérez, su tía, de la que se dan por satisfechos. Y una y otra parte se dan por contentos. Puede verse con má amplitud en dicha escriptura, que se otorga a diez y siete días del mes de septiembre de mil quatro cientos y trece años, por ante Joaquín Sánchez, notario, que está en el archibo.

De el testamento y codecilio de atrás con lo que se he [ilegible una palabra] benta no deja duda de que alguna o mucha azienda [ìlegible una palabra] vino a él de este Juan Yanes de Villar y Elvira Pérez, de quien fue la de esta venta. Lo que queda trasladado, a mi ver, es a la letra; tanbien tiene bastante probabilidad sea de esta herencia el lugar de Castro de San Claudio, y que sea conpañero del que vendieron a esta Teresa Fernández que el convento posee en Luama





10

VENTA QUE HIZO FERNAN PEREZ



Año de 1.398, 15 de Febrero

Añado para saver más de la pertenencia de la azienda que el convento posee en Luama, otra escriptura de venta, que es como sigue:



Saban quantos esta carta viren como eu, Fernán Pérez de Villasuso, e morador que so ena villa de Santa Marta, que estou presente, bendo para sempre por juro de herdade a bos, os frayres e convento do mosteyro de San Domingo de Santa Marta todo o quiñón ou quiñoes e boz, conpra e gannancia en qualquier maneyra que eu, o dito Fernán Pérez ajo e me pertenece do casal de Luama, que Dominga Yanes, miña moller que foy, mandou a o dito mosteyro, e de todos los herdamentos e chantados del; e outrosí, bos bendo en esta dita benta todo o quiñón e boz e derecho que eu ajo ena viña que chaman de Curuzeira que mandou a dita Dominga Yanes a o dito mosteyro, e os ditos quiñós do dito casal e viña bos vendo por precio de tres centos maravedis, dos quaes ditos trescentos maravedís soo pagado e entregado, e oje, este día, traspaso estos quiñós sobreditos do dito casal e viña do meu juro e posí son, e poño, e asento, e apodero en elo a o dito convento e prior e frayres que fazades delo e en elo todo o que bos queserdes, e por venteverdes así como de bosa cousa propia, e rrenuncio e aparto de min sobre esta dita venta todolos derechos escritos e no escritos, canónicos e civiles, e a ley do engaño e a ley e exenpción da pecunia no guardada, vista, nen pagada, antes obligo meus bees a bos facer de paz os quiñoes que evajo en o dito casal e herdamentos, e chantados e viña, según dito he. E nos, o dito Prior e frayres do dito convento que estamos presentes, así o rrecebemos e porque he certo nos, as partes, mandamos delo facer esta carta, fecha e no dito mosteyro de San Domingo que he dentro e na villa de Santa Marta, quinze días do mes de febreiro, ano do nascemento do noso Salbador Jesucripto, de mil e trescentos e noventa e oyto anos. Testigos Joseph Yanes de Yglesia, notario [tachado] digo Juan Yanes de Vilar, notario, Pedro Villar de Felgueira, Roy Fernández Tato, e outros. E eu, Juan Fernández, notario público, e na villa de Santa Marta a esto presente fuí, e esta carta escribí e puge aquí meu signal que tal he.





11

OTRA VENTA EN LUAMA A FAVOR DEL CONVENTO



Año de 1.411, 7 de junio

Saban quantos esta carta viren como eu, Fernán Yanes do Parrote que soo presente, vendo para sempre por juro de herdade a bos, o Prior e frayres e convento do mosteyro de San Domingo de Santa Marta, así he que bos vendo os tres quartos de huna leyra, a que chaman do Pumar, que jaiz en Luama, ferigresía de San Martiño, como topa na antigua que bay para casa de Fernando Rey, qual me pertenece por boz e herencia da miña madre Orraca Sánchez, e por conpra que dela ey ganada de meus yrmaos, os quales ditos tres quartos da dita leyra bos bendo por onde he e deve de ser e con todas las suas entradas e saydas e derechos, pertenencias quantas a ellas pertenecen, así de fecho como de derecho, e rrecebíde bos por precio da dita venta cinquoenta maravedís de moneda vella branca en tres dineros que me destes e pagastes en dineros fechos e contados, que pasaron de boso señorío a o meu, dos quaes me tendo e outorgo por entregado e ben pagado a toda miña boontade.



Prosigue la escriptura con la rrenunciación de leyes, firmezas y todos los requisitos nezesarios, y acaba: eu, frey Anastasio Belgara, Prior do dito mosteyro, por min e por lo convento del, asio e rrecebo esta carta en esta manera en o dito mosteyro de San Domingo, sete días do mes de Junyo de mil e catro centos e onze anos. Testigos que foron presentes Pedro Pardo, Rodrigo de Loyba, criado dos ditos frayres, Alonso Yanes das Cortes, e outros. Pasó por testimonio de Pedro Afonso da Fieyra, notario público, donde con más estensión se puede ver.





12

DONACION DE UNA LEIRA EN LUAMA



Era de 1.418, año de 1.380, 6 de Diciembre

Pedro Martínez de Lohía y su muger, María Pérez, outorgaron de su ibre y espontánea boluntad una carta u ecriptura de donación, a fabor de este convento de San Domingo de Santa Marta, de una leira en la beyga de Luama, onde dicen Liñares, ferigresía de San Martiño (dice) como de parte da leyra de Lopo do Pereiro, quye foy parte desta, e encima topa e no Pumar, e topa no Juncal; e esta donazón fato puramente a o dito moesteyro de miña boa boontade para que a podan aver para sempre, a qual dita leyra dou e outorgo a o dito mosteyro e convento con todas suas entradas e saydas, e todos seus juros e pertenenzias quantas ha e deve aver.





Prosigue dicha escriptura poniendo todas firmezas nezesarias y sujetando sus vienes al seguro de ella, dando y otorgando la posesión de ella al convento; y no la ponen otra pensión más de que los padres de este convento los encomienden a Díos (dice) e que os frayres do dito moesteyro rrezen a Deus por la miña alma e de meus padre e madre; e prometo e outorgo que esta doazón que fato sempre a averey por firme e certa e nunca yrey contra ela.

Prosigue con otras cosas y acaba: e mando del facer esta carta pública feyta en Santa Marta, seis día do mes de decenbre, era de mil e catrocentos e dez e oyto anos. Pasó por testimonio de Pedro Fernández, notario público. Se puede ver con más estensión en dicho ynstrumento.

Esta leyra la posee el convento al sitio de Pumares.



13

CLAUSULA DEL TESTAMNENTO DE PEDRO DE GALBAR



Año de 1.374, 7 de Junio

Era de 1.412. Fue hecho divcho testamento en laEra de 1.1412, que corresponde alaño de 1.374.

Claúsula del testamento de Pedro Galbar, sacada a petición de frey Gotierre de Ortigueyra, Doutor, en la que dice pareze ser echo en la hera de 1.412. La claúsula dice así.



E mando enterrar o meu corpo eno mosteyro de San Domingo de Santa Marta, ena capella que eu mandey facer, e despois que for gastada miña carne, que deyten os osos ena sepoltura que mandei facer ena dita capella, e mando que fazan dous altares na dita capella, e o principal dellos que seya a onrra de San Pedro apostolo, e o outro a onrra de San Pedro Martere, e que así sea chamada a ynbocazón da dita capella; e mando para sempre en cada una a os frayres e convento do dito moesteyro, quatro tones cheos de trigo, que son quarenta taegas cada tonel, e que os frayres e convento do dito mosteyro que seyan tendos a decer huna misa cantada e oficiada por miña alma e de meu padre e de aqueles e aquelas a quen eu soo teudo, para sempre en cada huna esta feyra que for en cada semana en cada un ano, e que baan sobre a miña sepoltura con agua beeyta e con rresponso, e mando que se pague este trigo en esta guisa: paguen de cada día desta feyra que for en cada semana para sempre tres taegas de trigo e hun toledao que monta en un ano os ditos quatro tones de trigo, e que en mays a os ditos frayres en cada semana para sempre o día desta feira quatro azumbres de viño en cada un ano, e que este viño que lle lo den quando sayren dos rresponsos que lles non seya contado por rrazón, e que os ditos frayres rrecen a Deus por miña alma; e para cunprir esta paga de trigo, elixo para elo sempre estos bees que se siguen: os meus casares con seus herdamentos e chantados, pezas de erdades e pastos e con suas viñas que están en miña ferigresía de San Martiño de Luama, e con o agro e ortas de Pardel, que foy de Martíngalo que has arrio e cerca desta villa, os quaes me mandou Mayor Afonso, miña tía, e mays o meu moyño do río Dortigueira que feso meu padre, e o meu quiñón doutro moyño de cima do rrío Dortigueira, e con todolos herdamentos e chantados, e pezas de herdades quese dos ditos moyños leban e juribigan que meus son, e mais todo os outros herdamentos e chantados que eu conprey e ganey ena ferigresía de San Martiño de Luama con miña moller, Marina Yanes, e a metade do casal do Canpo que he en Loiba que conpramos a Fernán Yanes, clérigo, e se Marina quer ser parteción en estes sacrificios que mando facer na dita capella e non demandar parte nos bees que mando obligar a dita capella, que aya en elo sua parte, e si non queser facer, mando que lle fazan entrega polos outros meus bees do que lle dos ditos bees perteneze, e para lle cadar os frayres destas cousas sobreditas que mando para as ditas pitanzas e facer pago en cada huna esta feyra que for en cada semana para sempre, según dito e, fato ende meu cunplidor e meu procurador a Juan Afonso de Lohía, meu tío, que procure ben e cunplidamente según miña boontade, e se non e feser, que aya a maldizón de Deus e a miña e fique obligado e teudo por Deus da mingua e desfalecemento que y ouber, e demais se o ey ouber por su culpa, dou poder e mando que o que for prior do dito mosteyro e con o doutor del que le podan tirar estas cousas que lles mando procurar e poerlo en poder de outro ome que procure qual entendere que ben pode procurar e rreparar os ditos bees e manter coydados os ditos casares e viñas dellos e moyños sobreditos, ese este Juan Alonso huscriben do oficio desta guarda que lle dou en sua vida mandó que a o ponto do seu finamento que aya poder de o poer en outro ome de conciencia que o procure, e se ouber fillo que seya para él o que lle deixe esta procuración antes que a outro, e se fillo non ouber que o outro en que deyxar que seya con consentimiento e outorgamiento do prior e convento do dito moesteyro, e que aquel e aqueles que despois de él beeren se o non conpliren según que eu mando, que os ditos prior e doutor que ayan poder de llelo coller e porer en outro procurador que o procure según desuso dito he con tal se o dito Joan Alonso oubese estos bees sempre anden juntos e que ningún non aya poder de os departir huus de outros por tal que seya mellor parado a o dito trigo para as ditas pitanzas, e que o dito conbento e prior que non ayan poder de bender nin allear, ni su procurador ni confutar ni huna parte que seya esto que lles mando ni conficar este trigo pa o non pagar cadidia esta feira da semana según dito he, e en este trigo que lles mando que ban ey as duas fanegas que lles oybe a dar quando aquí foy feyto o dito convento e porque lle obliguey os ditos casares alguns dellos e que as non demanden daqui adeante, e tambén a miña parte do outro trigo que lles María Fernándes mandou po lo casal de Lagaes.



Outro sí se contiña mays e no dito testamento outra claúsula que dis asy:





E mando a Mayor, miña filla, que aya de Marina a qual Marina foy filla de Pedro Fernández de Ladrido, todos esos meus casares de rrío de Billar en que mora Fernán Cortés, e o meu casal de Villa, e o meu casal Darroxo, e o meu casal de Campo de Monte, e o meu casal de Sandamil, e o meu casal en que mora Joan Coroado ( a todos estos casares nombra los caseros que los vivían), e lle mando mays todos los herdamentos e chantados, casas, e casares, e viñas e saydos de viñas, e bees que eu ayo e me pertenezcan en qualquer maneyra e nas ferigresías de San Salbador e de San Cristobo de Couzadoiro, e que pague o que os lebar os ditos ducentos maravedís de cada un ano a o dito frey Fernando, e mandolle mays as casas da vila de Santa Marta que foron de Domingo Eanes que con ela concanbey.



Prosigue dicha claúsula nombrando tutor e guardador de estos vienes mientras llega dicha heredera (llámala moza) a edad de poder casar y, dice, sea la edad de onze años arriba, y que si la dicha moza muere antes que tenga catorce años de hedad no aviendo yjo ni yja, manda se vendan todos estos vienes contenidos en la segunda claúsula a quien por ellos más diese, y su precio se ponga en la obra de la yglesia de Santo Domingo de este lugar todo. Otras muchas cosas contiene esta claúsula que no son de mi asunto; pueden verse allí, la primera la traslado toda a la letra. De ella digo poseemos en el día los lugares de Minnanno que contiene lo mismo un molino y lugar en Ortigueira, el quiñón del otro no, asimismo el lugar do Canpo en Loiba.

De la segunda no llebamos ninguno, pues el de Canpo de Monte lo dejó al convento Constanza López muchos adelante, como puede verse en este libro quando se escrive de él.

Estas claúsulas de testamento fueron sacadas por mandato de Joaquín Yanes de Villar, notario en la hera de 1.413, en tres días del mes de agosto.





14

CLAUSULAS DEL CODICILO DEL DICHO PEDRO GALBAN



Era de 1.413, año de 1.375, 21 de Octubre



Claúsulas del codecilio del dicho Pedro Galban, sacadas a petición de fray Diego, religioso lego, procurador del convento con autoridad de la Justicia, y dice así:

E mando que quen lebar as viñas que axo en San Pedro de Cabo, que pague a o convento e frayres do dito moesteyro para sempre en cada unha estafeira que for en cada un ano o viño que lles mando, según que he contenido no dito testamento, e mando que se beeren alguns que diseren que son seus dos herdamentos e bees que mando para a capela, que se entreguen do que dello tomaren polos outros meus bees dos mellor parados, e que mandaba que tirasen do testamento daquellos a quen él mandaba des mil maravedís a conto e a desconto, e que non fosen as entregas nos bees da capella.



Y leidas y trasladadas fueron dichas claúsulas ante Pedro Fernández de Lohía, Alcalde de Santa Marta a las que dió su decreto para que yziesen fe en juizio y fuera de él; el testamento fue trasladado en tres de agosto, era de 1.413, y el codecilio, día lunes, 21 de octubre de dicho año.





Alláse asimismo en dos pergaminos otra claúsula del dicho testamento de Pedro Galbán, sacada a petición del mismo fray Diego, religioso lego, que dice así:

E mando para a dita capella que mando facer hun cales de dos marcos e huna vestimenta, e hun cirio para que digan as misas, e esto que se cunpla pola plata qe eu oube de meu garnecemento en cintas e estoques, e mando que o dito Afonso Pernas quede pola dita quenta que a de por e que lle mando que dé en veinte anos para a obra do dito moesteyro quinientos maravedís en cada un ano dos ditos veinte anos, os quaes soman des mil maravedís, e esta conta que a poña por sí ou por outro ome de quen fiar na obra do dito moesteyro.

Esta claúsula y la del codecilio fueron sacadas por testimonio de Pedro Martínez, notario público, y el tetamento de atrás por testimonio de Joaquín Yanes tanvién notario.





15

CODICILO Y FUNDACION DE DOMINGA YANES



Año de 1.419, 10 de Octubre



Codecilio y fundación de Dominga Yanes, es como se sigue:

Ena billa de Santa Marta Dortigueira, dez días do mes doytubre, ano do nascemento do noso Salbador Jesucrispto de mil quatro centos e vinte anos, en presencia de min Martín Bonome, notario público do noso Señor el Rey, ena dita villa e dos testigos ayuso escriptos por ante Lopo Afonso de Lanzós, Alcalde ena dita villa por noso Señor el Rey, pareció frey Pedro do Freyxo, doutor e prior do mosteyro de San Domingo de Santa Marta e dixo e rrequirió a o dito Alcalde.



Prosigue dicho ynstrumento diciendo como llegó a su noticia que Dominga Yanes, moller de Afonso Pernas, que foi, difunta, (dice que finou agora podrá aver nove meses) hizo su testamento y codecilio en el qual mandaba a dicho convento ciertos legatos, por lo que pide se le de en pública forma. Puede verse con más estensión en dicho ynstrumento; el codecilio dice así:





Saban quantos esta carta de codecilio viren como eu, Dominga Yanes, moller de Afonso Pernas que foy, e jacendo fraque do corpo e saa da boontade, con todo meu siso e entendemento conplido qual mo Deus deu, avendo por certo e firme hun meu testamento quedando outorgado por Martín Bonome, notario desta villa de Santa Marta, zarrado e seelado, o qual he sobre esto e sinado e nas espaldas do sinal do dito Martín Bonome, notario, e firmado dos testigos e todo o en él contenido e mandado en él, por manera de codecilio, mando o meu casal que teño en Céltegos con toda a herdade que hei e teño, que foi de Afonso Díaz do Ponto, e en Carballo Sengelo, e con a herdade que eu conprey a Alonso Eanes de Tras la Fonte que eu lebo e con toda calidade que eu teño a porta de Orraca Pérez e de Afonso de Leyxa, e mais todo o casal de Ladrido en que morou Roy Salgueiro, que foi de Juan Núñez Pardo, con todos seus juros e herdamentos, e mays todo o meu casal do Asevido que foi de Teresa Rodriguez con todas suas viñas e herdamentos e chantados, a salbo un terreo que dei de min finando a Sancho Palmeyro en sua vida e por este terreo pono con o dito casal que toda a herdade que eu conprei a Fernán Bermúdez e a su madre, e mais todo o casal de Loyba que foi de Juan Paleo e de seu hirmán, esto fían con todos os seus herdamentos, e mais a miña herdade da Rigueira que eu tuve feita de biña; e estos sobreditos casares e herdamentos e viñas mando a o mosteiro de San Domingo de Santa Marta para sempre, y a tal condizón que digan para sempre cada un sábado en cada semana huna misa cantada eno dito moesteyro con seus responsos; e mando den a o dito moesteyro e convento polos ditos bees quinientos maravedís de moneda vella branca en tres dineros [ilegible dos palabras] tanto balla a qualquer que lebare estos ditos casares e herdamentos e viñas sobreditos, mando que os lebe e aja Afonso Nobo e sua moller Sancha Rodriguez para senpre con todas suas nobidades, rrendas e froytas que ellas rendaren e que den e paguen a o dito mosteyro os ditos quinientos maravedís da dita moneda en cada un ano, e a sua morte ou de cada un dellos que deyxen estos ditos bees a hun ome ou moller que seya consido de quen fien pola dita condizón, e non achando quen os tome con la dita condizón que se os frayres e convento do dito moesteyro queseren obligar a decer a dita misa cada semana con seus rresponsos que os ajan os ditos casares, e herdamentos, e las viñas, e os leben para sempre, enos querendo pola dita condizón que deyxen os ditos Afonso Nobo ou Sancha Rodriguez hun ome que seya de boa fama que os faza bender todos e que o precio deles que o poña e fazan en eles decer misas por miña alma e de aqueles a quen soo teuda, e mando que os frayres e convento do dito moesteyro de San Domingo que entreguen ao dito Afonso Nobo huna cruz e un calez e dous pechos, todo eso de plata e con hua bestimenta e que o dito Afonso Nobo que o tena por sua chabe para o dar a os ditos frayres conque digan a dita misa e rresponso en cada semana, e por esa plata debo eu ao dito mosteiro e convento dos centos maravedís de moeda vella, e porque seya certo mando ende facer esta carta de codecilo por lo notario subrescrito; feito foy e outorgado este codecilo po la dita Dominga Yanes ena villa de Santa Marta, dentro e nas casas en que mora a dita Dominga Yanes, a dez e sete días do mes Doytubre de mil e catro centos e dez e nobe anos, testigos que para esto foron chamados e rogados frey Martiño, frey Pedro do Freyxo, doutores do moesteyro de San Domingo de Santa Marta, Pedro Yanes [ilegible una palabra], Martín Ameroso, pescador, Pedro Fernández de Serantes, Afonso Eanes de Loiba, pescador, e outros. E eu, Martín Bonome, notario público ena villa de Santa Marta, a esto fui presente e escriví e puxe aquí meu sinal que tal he.

E lebado o dito codicilo dijo o dito prior que por nombre do dito monesterio e convento que pedía a o dito Alcalde por su derecho que mandáse a min o dito notario que lle dese o dito codicilo sinado do meu sinal para guarda do derecho do dito monesterio e convento del.





E outrosí, que mandáse por sua sentencia que o dito mostero e convento del oubese e lebasen os sobreditos casares e herdamentos, e chantados, e viñas contenidos eno dito codocilo para sempre por juro de herdade que él se obligaba por lo dito mosteyro e convento de decir e facer decir as ditas misas para sempre en cada huna semana ao dia do sábado, según que a dita Dominga Yanes mandou po lo dito seu codocilo, e enesto que fará ben e derecho; e logo a esto estaba presente o sobredito Afonso Nobo a quen foran mandados os ditos casares e herdades pola sobredita condizón e manera, e estaba presente Elvira Pérez, moller de Juan Freyre de Andrade, filla legítima da sobredita Dominga Yanes, difunta; e o dito Alcalde feso pregunta ao dito Afonso Nobo se quería lebar estos sobreditos casares e herdamentos que a dita Dominga Yanes mandou polo sobredito codocilo, e facer cobrar o que lle a sobredita Dominga Yanes por eles mandou facer. O qual feso delo pregunta, e logo o dito Afonso Nobo dijo que él que no quería lebar nin usar nin husar [sic] dos casares nen herdamentos que lla dita Dominga Yanes mandou, nin aber nin cunplir o que ela por eles manda facer que na día que o on podería cunplir nen era seu proveito, e que se lanzaba delo que él nen seus bees, nen sua alma non oubesen delo pena nen culpa; e logo o dito Alcalde fiso pregunta a dita Elvira Pérez, filla herdeira da dita Dominga Yanes, se quería tomar os sobreditos bees, e casares, e herdamentos que a dita Dominga Yanes mandou polo dito tributo e oficios ditos, e cunprir as ditas misas según que as a dita Dominga Yanes mandou decer; e a dita Elvira Pérez dijo que non, mais que mandaba o convento do dito mosteyro que lebáse e poseese para sempre os ditos casares e bees e por la dita condizón que fosen tenidos e obligados de decer as ditas misas que a dita Dominga Yanes mandou decer con seus responsos; e o dito Alcalde feso outra vez pregunta a o dito frey Pedro do Freyxo, prior do dito mosteyro se quería tomar os ditos bees e cargarlos con a dita condizón de decer as ditas misas cada semana a o sábado para sempre, e o dito prior dixo que por sí, e en nome do dito mosteyro e convento que se obligaba a decer as ditas misas según ena maneyra que o a dita testadora mandó po lo dito seu codicilo, dando a o dito mosteyro e entregándolle os ditos casares e bees, e que pedía a o dito Alcalde que asentáse e aposderáse a o dito mosteyro e convento e a él en seu nome en nos ditos casares e bees e herdamentos, e os defendese con ellos, que o devía de facer en derecho; e logo, o dito Alcalde diso que visto todo en como a dita Dominga Yanes mandó os ditos casares, e viñas, e herdades, e rendas dellos para decer as ditas misas en cada semana para sempre e no dito mosteyro, e en como mandou que os lebáse Afonso Nobo e Sancha Rodriguez, soa moller, e que pagaran quinientos maravedis a o dito convento e mosteyro cada un ano po las ditas misas e non querendo, o dito Afonso Nobo e sua moller os herdamentos pola dita condizón, que mandaba que os frayres e convento do dito moesteyro sse obligasen a decer as ditas misas con seus responsos según de suso dito he, que mandaba que oubesen e lebásen para sempre os ditos casares e herdamentos, e viñas o dito convento e mosteyro e convento del; e visto en como él feso pregunta a o dito Alonso Nobo se quería lebar os ditos herdamentos e conplir o que lle fora mandado, e en como o dito Afonso Nobo dixo que non quería lebar nen entrar nos ditos casares, e herdamentos, e viñas pola dita condizón que entendía non era seu proveito e que se deyxaba delo e visto en como esto mesmo fixo, pregunta a Elvira Pérez, filla herdeyra da dita Dominga Yanes, se quería lebar e tomar os sobreditos casares, e herdamentos, e viñas pola dita condizón, e pagar a o dito mosteyro os ditos quinientos maravedís en cada ano polas ditas misas, e en como a dita Elvira Pérez diso que non quería lebar os ditos bees pola dita condizón, antes que mandaba e outorgaba que lebásen os ditos bees os frayres e convento do dito mosteyro e que se obligasen a decer as ditas misas en cada sábado con seus responsos para sempre; e visto en como o dito prior do dito mosteyro se obligou por sí e por lo convento do dito mosteyro a decer e facer dezer as ditas misas para sempre como dito he, e por ende o dito Alcalde diso que visto todo en como pasou ante él, diso que mandaba e mandou que o dito prior e convento do dito mosteyro levasen e ubesen para todo sempre todolos sobreditos casares, herdamentos e viñas sobreditos que a Dominga Yanes mandou para o sustento das ditas misas daquí adeante sen pena alguna, e que fosen obligados os frayres do dito mosteyro e convento del para decer as ditas misas con seus responsos para sempre en cada sábado según dito he, e que os asentaba e apoderaba a os ditos prior e mosteyro e convento del en corporal posisón dos ditos bees, e que mandaba a Fernán Mourinos pregoeyro da dita villa, que estaba presente, que fose asentar e apoderar a o dito prior en nome e lugar de sí e do dito mosteyro e convento en todos los ditos bees según desuso ban declarados; e esto por sua sentencia definitiba se pronunciaba todo así, e o dito frey Pedro do Freyxo, prior, así o recebeu e pedeu sinado: Pedro Beltrán, Pedro Yanes, maestro, Juan Afonso, notario, vezinos de Santa Marta, foron desto testamayas, e outros.



E despois desto, en outro día, once días do dito mes Doitubre, en presencia de min, o dito Martín Bonome, notario, o dito frey Pedro do Freyxo, prior do dito mosteyro, foi a o sobredito casal do Asevido que a dita Dominga Yanes mandou para o dito tributo, e estando dentro, ena casa do dito casal en que mora Juan de Loiba, e estando Fernán Mourinos, diso que por mandado do dito Alcalde que él asentaba e apoderaba a o dito prior eno dito casal con todos seus herdamentos e viñas, e demais en todolos outros casares e erdamentos e viñas que a dita Dominga Yanes mandou en toda a terra de Ortigueyra a o dito mosteyro para decer as ditas misas en cada ano o sábado en cada semana, seún desuso bai declarado e mandado polo dito Lopo Afonso, Alcalde, para que nihun non lle los tomáse nen ofendese, nen turbáse a o dito mosteyro e prior e convento del daquí adeante sin aquelas penas que el Rey manda en tal caso, e o dito frey Pedro do Freyxo, prior, dixo que así o rrecevía e pedía sinado a min notario todo en como pasara; testigos que foron presentes Fernán Pérez do Asevido, Palmeyro, Juan de Estadoz, carpenteiro, Joan de Loiba, frey Martiño de Moyño, e outros.

E eu, Martín Bonome, notario público do noso Señor el Rey, ena villa de Santa Marta e en seu Reyno a esto presente fuy, e escriví, e puge aquí meu sinal, que tal he.

En orden a los casares y vienes que este ynstrumento contiene, allánse de ellos los foros siguientes: en el año de 1.421 yzo el convento foro del lugar de Asevido en Couzadoiro a Juan de Loyba y a su muger María Fernández, en 29 de Mayo; en el mismo año, en los onze días del mes de Marzo, yzo foro el convento del sobredicho lugar de Celtegos y Carballo Sengelo a Domingo Fernández y a María Pallares, su muger; en los días de Diciembre del dicho año, yzo el convento asimismo foro del lugar de Ladrido a Fernán Pérez Mezurro; todos tres foros, dicen, son herencia de la dicha Dominga Yanes; del lugar de Loyba, contenido en dicha fundación, no allé foro alguno de este tiempo; puede ser carezca de esto porque en el quaderno que tiene los dichos se allan algunas ojas cortadas a cerzen, cosa vien mal echa; dicho lugar de Loyba puede ser el que posee allí el convento con el nombre de Quenlle por no se saver de su adquisición, de los demás sí. El lugar de Celtegos no lo posee el convento sin que se sepa con que causa se enagenó. Un libro de apeos viexo trae apeado este lugar de Celtegos con el nombre de lugar da Fonte y Carballo Sengelo, al folio 35, día 22 de Mayo de 1.49; el lugar de Ladrido puede ser la azienda que oy posee allí el convento, que son siete piezas de heredad que este año de 1.774 labra Vizente da Megueira, el lugar de Asevido, en el que se dió al convento la posesión, con este nombre no lo posee el convento; en Couzadoyro, abaxo del nuestro lugar de Martiñán, ay un lugar que se dize do Azevido, que no es del convento; con este nombre de Azevido tiene el convento una leira en dicho lugar de Martiñán, que es lo que en esto puedo alcanzar; puse todo esto para que quien de esto entienda forme el juicio que más vien le parezca.







16

DONACION DE CLARA YANES EN LOIBA



Año de 1.434, 9 de Marzo

Donazión que hace Clara Yanes de unas piezas en Loyba, es como sigue:



Saban quantos esta carta viren como eu Clara Yanes, moller que foi de Pedro Yanes Abella, moradora que aora soo ena ferigresía de San Jiao de Loyba, término da vila de Santa Marta Dortigueira que soo presente, outorgo e conosto por esta presente carta que dou en dádiba e pura donación o mosteyro de San Domingo de Santa Marta, e prior, e padres, e convento que aora son e foren del, por juro de herdade para todo sempre jamys por quanto lles soo teuda eu, e o dito meu marido, e en descargo
Avatar de Usuario
serba
Foreiro Ilustre
Foreiro Ilustre
Mensajes: 19875
Registrado: 29 Sep 2004, 09:00
Ubicación: Mos

Pedro Pardo (año 1411)

Mensaje por serba »

Buenas tardes:

¿Alguien sabe de qué familia era el Pedro Pardo que aparece como testigo en el documento del año 1411?
Me refiero al anotado por Milleiro: Año de 1.411, 7 de junio.
Poblada soledad es hoy el mundo.
Responder